"Ο Τσε των ιδεών και της Πράξης": Ομιλία Ευγενίας Τάγκα

«ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΑΣ , ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΗΜΕΡΑ, ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΔΟΥΝ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΘΕΣ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΙΚΙΑΚΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ ΜΑΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕ ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΟΥΜΕ: ΟΤΙ Ο «ΔΥΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» ΚΡΥΒΕΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΑΝΤΑΧΤΕΡΗ ΤΟΥ ΒΙΤΡΙΝΑ ΜΙΑ ΣΚΗΝΗ ΜΕ ΥΑΙΝΕΣ ΚΑΙ ΤΣΑΚΑΛΙΑ.»

ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ , ΟΗΕ , 1964

Το ζήτημα λοιπόν που θ’ αναπτύξω, της εθνικής ανεξαρτησίας, κατέχει πρωτεύουσα θέση στη δραστηριότητα και στις θεωρητικές αναζητήσεις του Ερνέστο Γκεβάρα. Αυτό είναι απόλυτα λογικό καθώς έζησε και έδρασε σε χώρες όπου η εθνική ανεξαρτησία ήταν ένα από τα μέγιστα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι λαοί τους.


Οι μορφές μέσω των οποίων γίνονται πράξη, οι σχέσεις εκμετάλλευσης και καταπίεσης ορισμένων κρατών από τα άλλα, είναι διάφορες. Εκτός από την ομάδα των αναπτυγμένων, πλούσιων κρατών, μπορούμε να διακρίνουμε δυο άλλες μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τις χώρες εκείνες που βρίσκονται υποδουλωμένες στα ισχυρά, ιμπεριαλιστικά κράτη, συνήθως με τη μορφή της αποικίας ή της χώρας που βρίσκεται υπό στρατιωτική κατοχή. Η δεύτερη κατηγορία  περιλαμβάνει  τα κράτη εκείνα που είναι φαινομενικά ανεξάρτητα αλλά είναι στην ουσία εξαρτημένα από τα πιο ισχυρά.

Ας δούμε όμως λίγες από τις ιστορικές εμπειρίες του ΤΣΕ που διαμόρφωσαν την επαναστατική του συνείδηση και συνδέονταν στενά με την διεκδίκηση της εθνικής ανεξαρτησίας.

Η πρώτη ήταν στη Γουατεμάλα με τα γεγονότα του 1954  τα οποία έζησε από κοντά. Στη Γουατεμάλα είχε ανατραπεί πραξικοπηματικά με καθοδήγηση από της ΗΠΑ η κυβέρνηση  που επιχείρησε να πραγματοποιήσει μια σχετικά μετριοπαθή αγροτική μεταρρύθμιση.

Ο Γκεβάρα βίωσε άμεσα αυτή την εμπειρία από την οποία έβγαλε  σημαντικά συμπεράσματα. Τη σημασία της εθνικής ανεξαρτησίας και την κατανόηση των πηγών που την αμφισβητούν . Η δεύτερη εμπειρία του ήταν η οριστικοποίηση της προσχώρησής του στις ιδέες του μαρξισμού.

«Ένας νεαρός κουβανός ηγέτης με προσκάλεσε να προσχωρήσω στο κίνημα του, που αφορά την ένοπλη απελευθέρωση της πατρίδας του. Εγώ φυσικά δέχτηκα» είχε γράψει στον πατέρα του λίγο μετά την απόφασή του για συμμετοχή  στην εμπειρία της επανάστασης στην Κούβα.

Η επανάσταση αυτή σχετιζόταν άμεσα με την κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας. Η Κoύβα τωv τελευταίωv δεκαετιώv της πρoεπαvαστατικής περιόδoυ ήταv μια χώρα βαθιά εξαρτημέvη από τη μεγαλύτερη ιμπεριαλιστική δύναμη της εποχής. Αυτό μπορεί να μην  συνέβαινε με τηv παραδoσιακή απoικιoκρατική μoρφή τωv χωρώv της Αφρικής και της Ασίας αλλά με vέες μoρφές πoυ συvδυάζovταv με τηv «τυπική» αvεξαρτησία τoυ κoυβαvικoύ κράτoυς. Μια τρoπoλoγία, που υιoθέτησε η Συvτακτική Συvέλευση της Κoύβας τo 1900, όριζε πως «η κυβέρvηση της Κoύβας δέχεται vα μπoρoύv oι Εvωμέvες Πoλιτείες vα ασκoύv τo δικαίωμα της επέμβασης για vα εξασφαλίζoυv μ’ αυτή τηv αvεξαρτησία και κυβέρvηση ικαvή vα πρoστατεύει τη ζωή, τηv περιoυσία και τηv ελευθερία τωv ατόμωv».

Με δεδoμέvη  την πολιτική κατάσταση στην Κούβα η επαvάσταση είχε πρωτίστως αντιιμπεριαλιστικό, δημοκρατικό χαρακτήρα. Τέτοιο περιεχόμενο είχαν η πτώση της δικτατoρίας, η αvτιμετώπιση της ιμπεριαλιστικής επικυριαρχίας και εξάρτησης, η ριζική αγρoτική μεταρρύθμιση  και η βελτίωση της θέσης της εργατικής τάξης.

Ο  Ε. Γκεβάρα διαμόρφωσε τις απόψεις λοιπόν για την εθνική ανεξαρτησία απ’ τον καρπό των εμπειριών του στη  Γουατεμάλα, στην Κούβα και, ευρύτερα, στη Λατινική Αμερική. Πάντα με γνώμονα τον μαρξισμό και, ειδικότερα, στις επεξεργασίες του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό.

Ο Τσε υπογράμμιζε ότι η αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία, όπως είχε διακρίνει ότι είναι βασική, δεν είναι όμως η μόνη. Στις σύγχρονες συνθήκες συναντάμε μια σειρά άλλες που συχνά εκφράζονται μέσω κάποιων άλλων αντιθέσεων. Η κρατικομονοπωλιακή ολιγαρχία που χαρακτηρίζει την περίοδο του ιμπεριαλισμού διαμορφώνει δυο βασικούς πόλους αντίθεσης: από τη μια πλευρά βρίσκεται η πλέον ισχυρή μερίδα του κεφαλαίου και των κορυφών της κρατικής εξουσίας που διαπλέκεται μαζί του και, από την άλλη, η εργατική τάξη, οι αγρότες και οι μικροϊδιοκτήτες της πόλης, γενικότερα τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, που σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικό τρόπο υφίστανται την εκμετάλλευση και καταπίεση του άλλου πόλου.

                Σε αντιστοιχία προς τη λενινιστική προσέγγιση  ο Τσε δεν  θεωρούσε ότι η αντίθεση ανάμεσα στις σοσιαλιστικές και τις καπιταλιστικές χώρες είναι η μόνη. Υπάρχει και η αντίθεση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και τους υπανάπτυκτους λαούς του κόσμου.

                Αυτό σημαίνει ότι η αστική τάξη των προηγμένων χωρών αναπτύσσεται βασισμένη πάνω στην εξαθλίωση και την εκμετάλλευση του εξαρτημένου κόσμου. Το καπιταλιστικό σύστημα, σημείωνε ο Τσε, «μετατοπίζει στις εξαρτημένες χώρες τις πιο αδηφάγες και τις πιο αχαλίνωτες μορφές εκμετάλλευσης». Έκανε λόγο για «άμεση εκμετάλλευση μερικών χωρών από άλλες».

Στην ιστορική ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη το 1964 έδωσε το περίγραμμα των βασικών μορφών μέσω των οποίων πραγματοποιείται αυτή η εκμετάλλευση. Ο Τσε αναφερόταν εδώ στον πιο παραδοσιακό τρόπο εκμετάλλευσης των λαών των πιο καθυστερημένων οικονομικά χωρών από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές δυνάμεις, δηλαδή στις στρατιωτικές επεμβάσεις και στη στρατιωτική κατοχή ολόκληρων χωρών ή τμημάτων τους. 

                Ο Γκεβάρα σημείωνε βέβαια ότι η μορφή αυτή δεν είναι κυρίαρχη.

Τον Τσε απασχολούσε περισσότερο η κατάδειξη των νέων, σύγχρονων μορφών εκμετάλλευσης. Στην ομιλία του αυτή τις σκιαγράφησε. «ΕΧΟΥΜΕ ΙΣΧΥΡΙΣΤΕΙ ΟΤΙ Η ΕΙΡΗΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ ΔΕΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΩΝ, ΜΕΤΑΞΥ ΚΑΤΑΠΙΕΣΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΙΕΖΟΜΕΝΩΝ». Έτσι, πέρα από τη μέθοδο της άμεσης κατάκτησης μια χώρας και την αποικιακή της υποδούλωση αναφερόταν στις χώρες εκείνες που υφίστανται την εκμετάλλευση εκ μέρους των ισχυρών δυνάμεων απολαμβάνοντας ταυτόχρονα τυπική ανεξαρτησία. Τόνιζε ότι η «υποτέλεια της οικονομίας» μιας χώρας οδηγεί στην «υποταγή ολόκληρου του κυβερνητικού της μηχανισμού σε μια ξένη δύναμη».

Πολιτική Κυριαρχία και οικονομική ανεξαρτησία συμβαδίζουν. Μια χώρα που δεν έχει δική της οικονομία και στην οποία εισβάλλουν ξένα κεφάλαια δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ την κηδεμονία της  χώρας απ’ όπου εξαρτάται και επιπλέον δεν μπορεί να επιβάλει τη θέλησή της, αν βρεθεί σε αντίθεση με τα συμφέροντα της χώρας που την εξουσιάζει οικονομικά.

Αν πραγματικά οι λαοί των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από το πολυεθνικό μονοπωλιακό κεφάλαιο των προηγμένων κρατών, τίθεται το ερώτημα της θέσης των διαφόρων κοινωνικών τάξεων απέναντι σε αυτήν την εκμετάλλευση. Εξηγούσε λοιπόν ότι "η εθνική αστική τάξη είναι ανίκανη να πάρει αγωνιστική θέση κατά του ιμπεριαλισμού. Αυτό αποδεικνύει πως φοβάται περισσότερο τη λαϊκή επανάσταση ,παρά τη δεσποτική πίεση των μονοπωλίων που κακοποιούν τον εθνικό χαρακτήρα, προσβάλλουν τα πατριωτικά αισθήματα και αποικιοποιούν την οικονομία."

Σύμφωνα με την Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας, η οποία σηματοδότησε τη μετατροπή της επανάστασης σε σοσιαλιστική και αποτελούσε στην πραγματικότητα συλλογικές αντιλήψεις κ επεξεργασίες της επαναστατικής ηγεσίας της Κούβας ,ο Τσε παραθέτει " …στις υπάρχουσες ιστορικές συνθήκες της Λ.Αμερικής, η εθνική αστική τάξη δεν μπορεί να ηγηθεί του αντιφεουδαρχικού κ αντιιμπεριαλιστικού αγώνα...είναι ανίκανη γιατί την παραλύει ο φόβος της κοινωνικής επανάστασης". Και συνεχίζει…" Αυτό που είναι σήμερα βέβαιο είναι η συνύπαρξη του μετώπου ιμπεριαλισμός - εθνική αστική τάξη".

55 χρόνια μετά από αυτά τα λόγια του Ερνέστο Γκεβάρα - Μισό ακριβώς αιώνα και 15 ημέρες από τον θάνατό του οι εκτιμήσεις του ΤΣΕ και της Δεύτερης Διακήρυξης της Κούβας παραμένουν πιο επίκαιρες από ποτέ.

 Η σημερινή εποχή βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων στρατιωτικών αποικιοκρατικών επεμβάσεων με την μορφή του ελευθερωτή - διασώστη. Είναι πια περισσότερο από φανερό ότι στρατιωτικές επεμβάσεις όπως αυτή στην Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη, στη Συρία και αλλού εντάσσονται στην ίδια ακριβώς γεωπολιτική πρακτική. Στην χώρα μας βλέπουμε την σύγχρονη μορφή εκμετάλλευσης, δίνοντας πολεμικές βάσεις στο Αμερικάνικο κεφάλαιο, εμπορικούς δρόμους στη Γαλλική και στη Γερμανική αστική τάξη  κ.ο.κ. , συνθήκη που πρέπει να μας οδηγεί στην κατανόηση της επιτακτικής ανάγκης  και στην πάλη για την ενδυνάμωση ενός Αντιιμπεριαλιστικού Δημοκρατικού Μετώπου που θα καταφέρει να μας βγάλει απ' αυτή τη θέση και θα οδηγήσει την χώρα σε μια ολοκληρωτική εθνική ανεξαρτησία, καταργώντας την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, οικοδομώντας ξανά τον σοσιαλισμό.

Απόσπασμα ομιλίας του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα για τον Ιμπεριαλισμό (1964).

"Η κτηνωδία του Ιμπεριαλισμού μια κτηνωδία που δε γνωρίζει όρια, και δεν έχει εθνικά σύνορα. Η κτηνωδία των στρατευμάτων του Χίτλερ είναι σαν την κτηνωδία της Βόρειας Αμερικής σαν αυτήν των βέλγων αλεξιπτωτιστών, και σαν αυτή των γάλλων ιμπεριαλιστών στην Αλγερία. Διότι η φύση του Ιμπεριαλισμού είναι να μετατρέπει τους ανθρώπους σε άγρια, αιμοδιψή ζώα, αποφασισμένα να σφάξουν, να σκοτώσουν, να δολοφονήσουν, να καταστρέψουν, μέχρι και το ύστατο ίχνος εικόνας επαναστατικού ή κομματικού καθεστώτος το οποίο συντρίβουν κάτω απ' τις αρβύλες τους επειδή αγωνίζεται για την ελευθερία…. ποτέ δεν (πρέπει να) εμπιστευόμαστε τον Ιμπεριαλισμό σε καμία απολύτως περίπτωση! Ούτε στο ελάχιστο!".