Zelmys Maria Dominquez Cortina
Ευχαριστώ πολύ όλους σας για την παρουσία σας, τον δήμαρχο κύριο Βαγγέλη Βαλιώτη για την στήριξη και την φιλοξενία του, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Χοσέ Μαρτί για τον ενθουσιασμό και την οργάνωση αυτής της εκδήλωσης, όπως και τους φίλους στη Σπάρτη που με τόση αφοσίωση την προετοίμασαν. Σας ευχαριστώ όλους.
Κούβα, ένα μικρό αρχιπέλαγος στην Θάλασσα της Καραϊβικής, προκαλεί μεγάλα πάθη σε φίλους και εχθρούς, γιατί έχει προσπαθήσει να είναι ανεξάρτητη, κυρίαρχη, αξιοπρεπής, σοσιαλιστική, διεθνιστική, μόλις λίγα μίλια μακριά από μία υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας μία φράση που ταιριάζει στην Κούβα, αν και αρχικά είχε ειπωθεί για το Μεξικό, ίσως το κύριο αμάρτημα μας είναι ότι βρισκόμαστε τόσο μακριά από τον Θεό και τόσο κοντά στις ΗΠΑ. Δεν μπορείς να αναφερθείς στην ιστορία της Κούβας χωρίς να πάρεις υπόψη τη σχέση της με τις ΗΠΑ. Και δεν μπορείς να καταλάβεις τη σημερινή Κούβα χωρίς να γνωρίζεις το παρελθόν της.
Ο κουβανικός λαός είναι ένας γενναίος λαός, που έχει επιδείξει σε όλη του την ιστορία την προσήλωση του στα ιδανικά της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας. Στον 19ο αιώνα αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία του από την Ισπανία, την οποία του υφάρπαξαν με την αμερικανική επέμβαση στον πόλεμο του 1898 και έτσι προέκυψε μια διαμεσολαβούμενη και νεοαποικιακή Δημοκρατία απολύτως εξαρτώμενη πολιτικά και οικονομικά από τις ΗΠΑ.
Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες των κουβανών να ανακτήσουν τη χώρα τους σε αυτά τα χρόνια της από την υποταγής στον ιμπεριαλισμό, αυτό δεν έγινε δυνατό μέχρι το 1959 που επιτεύχθηκε στην Κούβα η αληθινή ανεξαρτησία και ο λαός ανέλαβε την ευθύνη της μοίρας του.
Από την αρχή της, αυτή η Επανάσταση που όπως έλεγε ο Κομαντάντε Φιδέλ Κάστρο ήταν “με τους ταπεινούς, από τους ταπεινούς και για τους ταπεινούς”, βρέθηκε απέναντι στην εχθρότητα και την επιθετικότητα του ισχυρού γείτονα της. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ έχουν βάλει ως στόχο: να ανατρέψουν την επαναστατική κυβέρνηση, να καταστρέψουν την σοσιαλιστική Επανάσταση, να επαναφέρουν τον καπιταλισμό και να επανακτήσουν την ηγεμονία και την κυριαρχία τους πάνω στη χώρα μας.
Έχουν χρησιμοποιήσει διάφορους τρόπους και πολιτικά εργαλεία για να πετύχουν τον στόχο τους. Τα πιο σταθερά σε όλες τις θητείες των κυβερνήσεων ήταν: ο οικονομικός, εμπορικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός που επιβλήθηκε στην Κούβα, ο οποίος είναι ένα σύνθετο πλαίσιο νομοθετικών και διοικητικών διατάξεων που αποτελούν τη νομική του βάση και είναι σε ισχύ μέχρι και σήμερα. Τον αποκλεισμό ανά πάσα στιγμή ενισχύουν οι άμεσες επιθέσεις, οι υπονομευτικές επιχειρήσεις και η προπαγάνδα. Η προτεραιότητα στην εφαρμογή της κάθε μεθόδου ή των μεθόδων ποικίλει ανάλογα με την ιστορική στιγμή και τα χαρακτηριστικά της κάθε φορά κυβέρνησης στις ΗΠΑ.
Όμως, η Κουβανική Επανάσταση έχει αντισταθεί. Η Κούβα χρειάστηκε να αλλάξει μέσα σε λιγότερο από μισό αιώνα (το οικονομικό της πλαίσιο / μοντέλο) την οικονομική της λειτουργία, δύο φορές. Όταν νίκησε η επανάσταση και άρχισε ο αποκλεισμός χρειάστηκε να ψάξει για νέες επιλογές για να σταματήσει να εξαρτάται από την οικονομία των ΗΠΑ.
Όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση και το σοσιαλιστικό στρατόπεδο στη δεκαετία του '90 είχε μια μεγάλη κρίση, έχασε τις προμήθειες πετρελαίου, προϊόντων, αγορών, χάθηκε πάνω από το 85% των αγορών. Πολλοί σκέφτηκαν εκείνη την εποχή ότι και η Κούβα θα έπεφτε όπως οι υπόλοιποι. Άνθησαν θεωρίες όπως αυτή του ντόμινο και του τέλους της ιστορίας, ο αποκλεισμός εντάθηκε με νέους νόμους που έπνιξαν περαιτέρω την κουβανική οικονομία και επηρέασαν ακόμη και τρίτους (σ.μ.: χώρες και συναλλασσόμενους). Υπήρξε τότε στην Κούβα η λεγόμενη ειδική περίοδος, μια βαθιά κρίση που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Κούβα. Ήταν αναγκαίο να ληφθούν μέτρα για να διορθωθεί η κατάσταση και να προχωρήσουμε.
Πολλοί αναρωτιούνται γιατί η Κούβα ήταν ικανή να αντισταθεί και όχι μόνο να επιβιώσει αλλά να βγει από την κρίση και να αρχίσει να αναπτύσσει την οικονομία της.
Η απάντηση είναι: ο ίδιος ο κουβανικός λαός, που είναι ο πραγματικός δημιουργός της ιστορίας του, αυτός που πραγματοποίησε την σοσιαλιστική επανάσταση, κανένας δεν του την επέβαλε από έξω, και που έχει μια βαθιά προσήλωση στην ελευθερία. Επιπλέον η ενότητα του λαού κάτω από την καθοδήγηση του κόμματος και την ιστορική ηγεσία της επανάστασης, που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη του λαού και τον συμβουλεύεται για κάθε μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις που λαμβάνονται στη χώρα.
Ένα παράδειγμα ήταν η διαδικασία επικαιροποίησης του πολιτικοοικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της Κούβας, που είναι ένα παράδειγμα λαϊκής διαβούλευσης, της οποίας τα τελικά ντοκουμέντα μετά από εκατοντάδες λαϊκών συνελεύσεων σε διάφορους χώρους και επίπεδα, εγκρίθηκαν από την ΚΕ του ΚΚΚ και την Εθνοσυνέλευση, έχοντας τροποποιήσει κατά την διαδικασία περισσότερο από το 92% του αρχικού περιεχομένου σαν αποτέλεσμα της λαϊκής συμμετοχής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ταυτόχρονη ανακοίνωση από τους προέδρους των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και της Κούβας Ραούλ Κάστρο της αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες στις 17 του Δεκέμβρη του 2014, είχε ένα μεγάλο παγκόσμιο αντίκτυπο. Ήταν η κατακλείδα μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης, που περιλάμβανε την επιστροφή των 3 ηρώων κουβανών μαχητών κατά της τρομοκρατίας που βρίσκονταν ακόμη σε βορειοαμερικανικές φυλακές από τους πέντε που είχαν φυλακιστεί. Η Πρεσβεία της Κούβας ξανάνοιξε στην Ουάσινγκτον στις 20 Ιουλίου του 2015, μετά την επίσημη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Η βορειοαμερικάνικη Πρεσβεία ξανάνοιξε επίσημα στις 14 Αυγούστου του 2015, αν και λειτουργούσε από τις 20 Ιουλίου.
Η επίσκεψη του Ομπάμα στην Κούβα από 20-22 Μαρτίου του 2016 αποτέλεσε την πρώτη ενός προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών για περίπου 90 χρόνια. Η Κούβα τον δέχθηκε με σεβασμό και από μια σταθερή και βασισμένη σε αρχές θέση που του επέτρεψε να συμμετάσχει σε αυτές τις περιστάσεις, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά την ιστορική ευνοϊκή βούληση της στον διάλογο και την κατανόηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πάντα επί ίσοις όροις και χωρίς την παραμικρή σκιά πάνω στην κυριαρχία μας, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς.
Το να σέβεσαι δεν σημαίνει ότι είσαι αφελής ως προς το ποιες είναι οι προθέσεις της Ουάσιγκτον, αλλά δεχόμαστε την πρόκληση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η βελτίωση της υλικής και πνευματικής ζωής του κουβανικού λαού δεν θα έρθει με την επίσκεψη ενός προέδρου των ΗΠΑ, αλλά από αυτά που εξακολουθούν να είναι ικανοί να κάνουν οι κουβανοί με τις δικές τους προσπάθειες.
Αναμφίβολα, αυτή η επίσκεψη του Ομπάμα αποτέλεσε ένα ορόσημο στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών-Κούβας. Αλλά το αν θα είναι αυτή η ιστορικότητα ευνοϊκή για την Κούβα εξαρτάται κυρίως από τις νέες και μελλοντικές γενιές κουβανών, οι οποίες θα έχουν την ευθύνη τόσο για να αξιοποιούν με σύνεση τις νέες ευκαιρίες που ανοίγονται, όσο και να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τις προκλήσεις που αντιπροσωπεύει αυτό το νέο στάδιο για την επιβίωση της Επανάστασης.
Με τον Ομπάμα υπήρξε συνέχεια των στόχων, της ανατροπής, της χρηματοπιστωτικής καταδίωξης, της προπαγάνδας για την Κούβα, αλλά υπήρξαν και αλλαγές. Πάρθηκαν κάποια εκτελεστικά μέτρα που χαλάρωσαν τους μηχανισμούς του αποκλεισμού, και ήταν σημαντικό ότι μετά από 25 χρόνια ψήφισης στα Ηνωμένα Έθνη ενάντια στη αίτημα της Κούβας για άρση του αποκλεισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες για πρώτη φορά απείχαν (σ.μ.: αντί να καταψηφίσουν όπως στο παρελθόν) .
Γενικά, η βελτίωση των διμερών σχέσεων δίνεται τόσο σε συμβολικό επίπεδο, όσο και σε πρακτικό. Ωστόσο, παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στις διμερείς σχέσεις όπως: η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, η ίδια η έναρξη της πολύπλοκης διαδικασίας προς την εξομάλυνση των διμερών δεσμών και οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί μέχρι τώρα, η επιστροφή των κουβανών ηρώων αγωνιστών κατά της τρομοκρατίας και η απάλειψη της Κούβας από τη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία. Το βέβαιο είναι ότι ο Ομπάμα έφυγε από τον Λευκό Οίκο και η Κούβα όχι μόνο έμεινε με τον αποκλεισμό –βασικό εμπόδιο για την ομαλοποίηση των σχέσεων– αλλά επίσης με την παράνομη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Γκουαντάναμο και με μια σειρά από εχθρικές πολιτικές του παρελθόντος όπως το Ράδιο και η Τηλεόραση Μαρτί, τα παρεμβατικά προγράμματα και εκείνα που πολιτικοποιούν το μεταναστευτικό θέμα με την ενθάρρυνση της παράτυπης μετανάστευσης.
Ο Ομπάμα δήλωσε δημόσια την διαφωνία του με τον αποκλεισμό, θεωρώντας τον μία αποτυχημένη πολιτική που δεν κατάφερε να προωθήσει στην Κούβα τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και ζήτησε από το Κογκρέσο να προχωρήσει στην οριστική άρση του (σ.μ.: κάτι που τελικά δεν έγινε). Παρά τον Νόμο Χελμς Μπάρτον, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών διατηρεί ευρείες εκτελεστικές εξουσίες ώστε, μέσω της χορήγησης αδειών, να διαβρώσει σημαντικά τον αποκλεισμό επομένως όταν αναλύονται όλα όσα πραγματοποίησε, τότε προκύπτουν αναπόφευκτα ερωτήματα:
Γιατί ο Ομπάμα δεν εξάντλησε μέχρι το τέλος αυτά τα προνόμια;
Γιατί τα μέτρα που πήρε για την χαλάρωση του αποκλεισμού ήταν περιορισμένα, με το σταγονόμετρο και με μια τάση να δυσχεραίνουν τον κρατικό τομέα της κουβανικής οικονομίας;
Πώς εξηγούνται οι κριτικές του Ομπάμα για τον αποκλεισμό όταν ήταν η δική του κυβέρνηση που με ζήλο προώθησε την χρηματοπιστωτική δίωξη κατά της Νήσου, υπερβαίνοντας ακόμη και την κυβέρνηση Μπους στην εφαρμογή κυρώσεων;
Δεν πρέπει να παραλείπουμε την υπόθεση ότι ο Ομπάμα, υπολογίζοντας το πολιτικό και νομικό πλαίσιο, προτίμησε να ελιχθεί με μεγάλη πανουργία και χωρίς μεγάλο κίνδυνο μέσω των πέντε πακέτων μέτρων χαλάρωσης του αποκλεισμού, για να μεγιστοποιήσει τα πολιτικά οφέλη της νέας προσέγγισης του προς τη Νήσο.
Ο Ομπάμα επίσης ήταν ο πρώτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών που κάνει δημόσια – ο Κάρτερ το είχε κάνει νωρίτερα αλλά με μυστικό τρόπο - μια προεδρική οδηγία με την οποία διατάζει και καθορίζει την πορεία προς την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Αυτή την οδηγία την έκανε γνωστή στις 14 Οκτώβρη 2016, πριν αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο.
Εάν ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αντιστρέψει τις περισσότερες ρυθμίσεις για την Κούβα που είχαν εγκριθεί από τον προκάτοχό του, Μπάρακ Ομπάμα, όπως ανακοίνωσε στην ομιλία του στο Μαϊάμι, αυτό θα μπορούσε να κοστίσει μέχρι 6.600 εκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική οικονομία μέχρι το 2021 και θα επηρέαζε περισσότερες από 12.200 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με μία μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2017 και πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική οργάνωση Engage Cuba, που τάσσεται υπέρ της διμερούς προσέγγισης.
Όπως είπε ο Υπουργός Εξωτερικών Μπρούνο Ροντρίγκεζ, στα Ηνωμένα Έθνη, το να αλλάξει η Κούβα είναι ένα θέμα κυρίαρχο μόνο των κουβανών. Η Κούβα είναι μία χώρα πραγματικά ανεξάρτητη. Και είναι γιατί κέρδισε την ανεξαρτησία της η ίδια και ήξερε και θα ξέρει να την υπερασπιστεί με τίμημα τις μεγαλύτερες θυσίες και κινδύνους.
Είμαστε περήφανοι για την ιστορία μας και για τον πολιτισμό μας που είναι ο πιο πολύτιμος θησαυρός. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ το παρελθόν γιατί είναι ο τρόπος να μην επιστρέψουμε ποτέ σε αυτό. Ήδη έχουμε αποφασίσει την πορεία μας για το μέλλον και γνωρίζουμε ότι είναι μακριά και δύσκολη, αλλά δεν θα αποκλίνουμε από αυτή από αφέλεια, από τα τραγούδια των σειρήνων, ούτε από λάθος. Δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο που μπορεί να μας αναγκάσει να το πράξουμε.
Και πρόσθετε ο κουβανός υπουργός:
Έχουμε και θα υπερασπιστούμε τις δικές μας αξίες και τα σύμβολα που θα συνεχίσουμε να εμπλουτίζουμε αλλά πάντα θα είναι κουβανικά. Δεν θα τα αλλάξουμε με άλλα ξένα. Θα αγωνιστούμε για την οικοδόμηση ενός Έθνους κυρίαρχου, ανεξάρτητου, σοσιαλιστικού, δημοκρατικού, με ευημερία και βιώσιμο. Δεν επιστρέφουμε στον καπιταλισμό.
Όπως είπε ο ηγέτης της Επανάστασης Φιδέλ Κάστρο Ρουζ, στις 16 Απρίλη 2016: “Θα τελειοποιήσουμε αυτό που πρέπει να τελειοποιήσουμε, με απόλυτη πίστη και ενωμένη δύναμη, όπως ο Μαρτί, ο Μασέο και ο Γκόμεζ, σε ασυγκράτητη πορεία”.
Κούβα, ένα μικρό αρχιπέλαγος στην Θάλασσα της Καραϊβικής, προκαλεί μεγάλα πάθη σε φίλους και εχθρούς, γιατί έχει προσπαθήσει να είναι ανεξάρτητη, κυρίαρχη, αξιοπρεπής, σοσιαλιστική, διεθνιστική, μόλις λίγα μίλια μακριά από μία υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας μία φράση που ταιριάζει στην Κούβα, αν και αρχικά είχε ειπωθεί για το Μεξικό, ίσως το κύριο αμάρτημα μας είναι ότι βρισκόμαστε τόσο μακριά από τον Θεό και τόσο κοντά στις ΗΠΑ. Δεν μπορείς να αναφερθείς στην ιστορία της Κούβας χωρίς να πάρεις υπόψη τη σχέση της με τις ΗΠΑ. Και δεν μπορείς να καταλάβεις τη σημερινή Κούβα χωρίς να γνωρίζεις το παρελθόν της.
Ο κουβανικός λαός είναι ένας γενναίος λαός, που έχει επιδείξει σε όλη του την ιστορία την προσήλωση του στα ιδανικά της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας. Στον 19ο αιώνα αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία του από την Ισπανία, την οποία του υφάρπαξαν με την αμερικανική επέμβαση στον πόλεμο του 1898 και έτσι προέκυψε μια διαμεσολαβούμενη και νεοαποικιακή Δημοκρατία απολύτως εξαρτώμενη πολιτικά και οικονομικά από τις ΗΠΑ.
Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες των κουβανών να ανακτήσουν τη χώρα τους σε αυτά τα χρόνια της από την υποταγής στον ιμπεριαλισμό, αυτό δεν έγινε δυνατό μέχρι το 1959 που επιτεύχθηκε στην Κούβα η αληθινή ανεξαρτησία και ο λαός ανέλαβε την ευθύνη της μοίρας του.
Από την αρχή της, αυτή η Επανάσταση που όπως έλεγε ο Κομαντάντε Φιδέλ Κάστρο ήταν “με τους ταπεινούς, από τους ταπεινούς και για τους ταπεινούς”, βρέθηκε απέναντι στην εχθρότητα και την επιθετικότητα του ισχυρού γείτονα της. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ έχουν βάλει ως στόχο: να ανατρέψουν την επαναστατική κυβέρνηση, να καταστρέψουν την σοσιαλιστική Επανάσταση, να επαναφέρουν τον καπιταλισμό και να επανακτήσουν την ηγεμονία και την κυριαρχία τους πάνω στη χώρα μας.
Έχουν χρησιμοποιήσει διάφορους τρόπους και πολιτικά εργαλεία για να πετύχουν τον στόχο τους. Τα πιο σταθερά σε όλες τις θητείες των κυβερνήσεων ήταν: ο οικονομικός, εμπορικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός που επιβλήθηκε στην Κούβα, ο οποίος είναι ένα σύνθετο πλαίσιο νομοθετικών και διοικητικών διατάξεων που αποτελούν τη νομική του βάση και είναι σε ισχύ μέχρι και σήμερα. Τον αποκλεισμό ανά πάσα στιγμή ενισχύουν οι άμεσες επιθέσεις, οι υπονομευτικές επιχειρήσεις και η προπαγάνδα. Η προτεραιότητα στην εφαρμογή της κάθε μεθόδου ή των μεθόδων ποικίλει ανάλογα με την ιστορική στιγμή και τα χαρακτηριστικά της κάθε φορά κυβέρνησης στις ΗΠΑ.
Όμως, η Κουβανική Επανάσταση έχει αντισταθεί. Η Κούβα χρειάστηκε να αλλάξει μέσα σε λιγότερο από μισό αιώνα (το οικονομικό της πλαίσιο / μοντέλο) την οικονομική της λειτουργία, δύο φορές. Όταν νίκησε η επανάσταση και άρχισε ο αποκλεισμός χρειάστηκε να ψάξει για νέες επιλογές για να σταματήσει να εξαρτάται από την οικονομία των ΗΠΑ.
Όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση και το σοσιαλιστικό στρατόπεδο στη δεκαετία του '90 είχε μια μεγάλη κρίση, έχασε τις προμήθειες πετρελαίου, προϊόντων, αγορών, χάθηκε πάνω από το 85% των αγορών. Πολλοί σκέφτηκαν εκείνη την εποχή ότι και η Κούβα θα έπεφτε όπως οι υπόλοιποι. Άνθησαν θεωρίες όπως αυτή του ντόμινο και του τέλους της ιστορίας, ο αποκλεισμός εντάθηκε με νέους νόμους που έπνιξαν περαιτέρω την κουβανική οικονομία και επηρέασαν ακόμη και τρίτους (σ.μ.: χώρες και συναλλασσόμενους). Υπήρξε τότε στην Κούβα η λεγόμενη ειδική περίοδος, μια βαθιά κρίση που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Κούβα. Ήταν αναγκαίο να ληφθούν μέτρα για να διορθωθεί η κατάσταση και να προχωρήσουμε.
Πολλοί αναρωτιούνται γιατί η Κούβα ήταν ικανή να αντισταθεί και όχι μόνο να επιβιώσει αλλά να βγει από την κρίση και να αρχίσει να αναπτύσσει την οικονομία της.
Η απάντηση είναι: ο ίδιος ο κουβανικός λαός, που είναι ο πραγματικός δημιουργός της ιστορίας του, αυτός που πραγματοποίησε την σοσιαλιστική επανάσταση, κανένας δεν του την επέβαλε από έξω, και που έχει μια βαθιά προσήλωση στην ελευθερία. Επιπλέον η ενότητα του λαού κάτω από την καθοδήγηση του κόμματος και την ιστορική ηγεσία της επανάστασης, που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη του λαού και τον συμβουλεύεται για κάθε μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις που λαμβάνονται στη χώρα.
Ένα παράδειγμα ήταν η διαδικασία επικαιροποίησης του πολιτικοοικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της Κούβας, που είναι ένα παράδειγμα λαϊκής διαβούλευσης, της οποίας τα τελικά ντοκουμέντα μετά από εκατοντάδες λαϊκών συνελεύσεων σε διάφορους χώρους και επίπεδα, εγκρίθηκαν από την ΚΕ του ΚΚΚ και την Εθνοσυνέλευση, έχοντας τροποποιήσει κατά την διαδικασία περισσότερο από το 92% του αρχικού περιεχομένου σαν αποτέλεσμα της λαϊκής συμμετοχής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ταυτόχρονη ανακοίνωση από τους προέδρους των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και της Κούβας Ραούλ Κάστρο της αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες στις 17 του Δεκέμβρη του 2014, είχε ένα μεγάλο παγκόσμιο αντίκτυπο. Ήταν η κατακλείδα μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης, που περιλάμβανε την επιστροφή των 3 ηρώων κουβανών μαχητών κατά της τρομοκρατίας που βρίσκονταν ακόμη σε βορειοαμερικανικές φυλακές από τους πέντε που είχαν φυλακιστεί. Η Πρεσβεία της Κούβας ξανάνοιξε στην Ουάσινγκτον στις 20 Ιουλίου του 2015, μετά την επίσημη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Η βορειοαμερικάνικη Πρεσβεία ξανάνοιξε επίσημα στις 14 Αυγούστου του 2015, αν και λειτουργούσε από τις 20 Ιουλίου.
Η επίσκεψη του Ομπάμα στην Κούβα από 20-22 Μαρτίου του 2016 αποτέλεσε την πρώτη ενός προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών για περίπου 90 χρόνια. Η Κούβα τον δέχθηκε με σεβασμό και από μια σταθερή και βασισμένη σε αρχές θέση που του επέτρεψε να συμμετάσχει σε αυτές τις περιστάσεις, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά την ιστορική ευνοϊκή βούληση της στον διάλογο και την κατανόηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πάντα επί ίσοις όροις και χωρίς την παραμικρή σκιά πάνω στην κυριαρχία μας, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς.
Το να σέβεσαι δεν σημαίνει ότι είσαι αφελής ως προς το ποιες είναι οι προθέσεις της Ουάσιγκτον, αλλά δεχόμαστε την πρόκληση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η βελτίωση της υλικής και πνευματικής ζωής του κουβανικού λαού δεν θα έρθει με την επίσκεψη ενός προέδρου των ΗΠΑ, αλλά από αυτά που εξακολουθούν να είναι ικανοί να κάνουν οι κουβανοί με τις δικές τους προσπάθειες.
Αναμφίβολα, αυτή η επίσκεψη του Ομπάμα αποτέλεσε ένα ορόσημο στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών-Κούβας. Αλλά το αν θα είναι αυτή η ιστορικότητα ευνοϊκή για την Κούβα εξαρτάται κυρίως από τις νέες και μελλοντικές γενιές κουβανών, οι οποίες θα έχουν την ευθύνη τόσο για να αξιοποιούν με σύνεση τις νέες ευκαιρίες που ανοίγονται, όσο και να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τις προκλήσεις που αντιπροσωπεύει αυτό το νέο στάδιο για την επιβίωση της Επανάστασης.
Με τον Ομπάμα υπήρξε συνέχεια των στόχων, της ανατροπής, της χρηματοπιστωτικής καταδίωξης, της προπαγάνδας για την Κούβα, αλλά υπήρξαν και αλλαγές. Πάρθηκαν κάποια εκτελεστικά μέτρα που χαλάρωσαν τους μηχανισμούς του αποκλεισμού, και ήταν σημαντικό ότι μετά από 25 χρόνια ψήφισης στα Ηνωμένα Έθνη ενάντια στη αίτημα της Κούβας για άρση του αποκλεισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες για πρώτη φορά απείχαν (σ.μ.: αντί να καταψηφίσουν όπως στο παρελθόν) .
Γενικά, η βελτίωση των διμερών σχέσεων δίνεται τόσο σε συμβολικό επίπεδο, όσο και σε πρακτικό. Ωστόσο, παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στις διμερείς σχέσεις όπως: η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, η ίδια η έναρξη της πολύπλοκης διαδικασίας προς την εξομάλυνση των διμερών δεσμών και οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί μέχρι τώρα, η επιστροφή των κουβανών ηρώων αγωνιστών κατά της τρομοκρατίας και η απάλειψη της Κούβας από τη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία. Το βέβαιο είναι ότι ο Ομπάμα έφυγε από τον Λευκό Οίκο και η Κούβα όχι μόνο έμεινε με τον αποκλεισμό –βασικό εμπόδιο για την ομαλοποίηση των σχέσεων– αλλά επίσης με την παράνομη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Γκουαντάναμο και με μια σειρά από εχθρικές πολιτικές του παρελθόντος όπως το Ράδιο και η Τηλεόραση Μαρτί, τα παρεμβατικά προγράμματα και εκείνα που πολιτικοποιούν το μεταναστευτικό θέμα με την ενθάρρυνση της παράτυπης μετανάστευσης.
Ο Ομπάμα δήλωσε δημόσια την διαφωνία του με τον αποκλεισμό, θεωρώντας τον μία αποτυχημένη πολιτική που δεν κατάφερε να προωθήσει στην Κούβα τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και ζήτησε από το Κογκρέσο να προχωρήσει στην οριστική άρση του (σ.μ.: κάτι που τελικά δεν έγινε). Παρά τον Νόμο Χελμς Μπάρτον, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών διατηρεί ευρείες εκτελεστικές εξουσίες ώστε, μέσω της χορήγησης αδειών, να διαβρώσει σημαντικά τον αποκλεισμό επομένως όταν αναλύονται όλα όσα πραγματοποίησε, τότε προκύπτουν αναπόφευκτα ερωτήματα:
Γιατί ο Ομπάμα δεν εξάντλησε μέχρι το τέλος αυτά τα προνόμια;
Γιατί τα μέτρα που πήρε για την χαλάρωση του αποκλεισμού ήταν περιορισμένα, με το σταγονόμετρο και με μια τάση να δυσχεραίνουν τον κρατικό τομέα της κουβανικής οικονομίας;
Πώς εξηγούνται οι κριτικές του Ομπάμα για τον αποκλεισμό όταν ήταν η δική του κυβέρνηση που με ζήλο προώθησε την χρηματοπιστωτική δίωξη κατά της Νήσου, υπερβαίνοντας ακόμη και την κυβέρνηση Μπους στην εφαρμογή κυρώσεων;
Δεν πρέπει να παραλείπουμε την υπόθεση ότι ο Ομπάμα, υπολογίζοντας το πολιτικό και νομικό πλαίσιο, προτίμησε να ελιχθεί με μεγάλη πανουργία και χωρίς μεγάλο κίνδυνο μέσω των πέντε πακέτων μέτρων χαλάρωσης του αποκλεισμού, για να μεγιστοποιήσει τα πολιτικά οφέλη της νέας προσέγγισης του προς τη Νήσο.
Ο Ομπάμα επίσης ήταν ο πρώτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών που κάνει δημόσια – ο Κάρτερ το είχε κάνει νωρίτερα αλλά με μυστικό τρόπο - μια προεδρική οδηγία με την οποία διατάζει και καθορίζει την πορεία προς την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Αυτή την οδηγία την έκανε γνωστή στις 14 Οκτώβρη 2016, πριν αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο.
Εάν ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αντιστρέψει τις περισσότερες ρυθμίσεις για την Κούβα που είχαν εγκριθεί από τον προκάτοχό του, Μπάρακ Ομπάμα, όπως ανακοίνωσε στην ομιλία του στο Μαϊάμι, αυτό θα μπορούσε να κοστίσει μέχρι 6.600 εκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική οικονομία μέχρι το 2021 και θα επηρέαζε περισσότερες από 12.200 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με μία μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2017 και πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική οργάνωση Engage Cuba, που τάσσεται υπέρ της διμερούς προσέγγισης.
Όπως είπε ο Υπουργός Εξωτερικών Μπρούνο Ροντρίγκεζ, στα Ηνωμένα Έθνη, το να αλλάξει η Κούβα είναι ένα θέμα κυρίαρχο μόνο των κουβανών. Η Κούβα είναι μία χώρα πραγματικά ανεξάρτητη. Και είναι γιατί κέρδισε την ανεξαρτησία της η ίδια και ήξερε και θα ξέρει να την υπερασπιστεί με τίμημα τις μεγαλύτερες θυσίες και κινδύνους.
Είμαστε περήφανοι για την ιστορία μας και για τον πολιτισμό μας που είναι ο πιο πολύτιμος θησαυρός. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ το παρελθόν γιατί είναι ο τρόπος να μην επιστρέψουμε ποτέ σε αυτό. Ήδη έχουμε αποφασίσει την πορεία μας για το μέλλον και γνωρίζουμε ότι είναι μακριά και δύσκολη, αλλά δεν θα αποκλίνουμε από αυτή από αφέλεια, από τα τραγούδια των σειρήνων, ούτε από λάθος. Δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο που μπορεί να μας αναγκάσει να το πράξουμε.
Και πρόσθετε ο κουβανός υπουργός:
Έχουμε και θα υπερασπιστούμε τις δικές μας αξίες και τα σύμβολα που θα συνεχίσουμε να εμπλουτίζουμε αλλά πάντα θα είναι κουβανικά. Δεν θα τα αλλάξουμε με άλλα ξένα. Θα αγωνιστούμε για την οικοδόμηση ενός Έθνους κυρίαρχου, ανεξάρτητου, σοσιαλιστικού, δημοκρατικού, με ευημερία και βιώσιμο. Δεν επιστρέφουμε στον καπιταλισμό.
Όπως είπε ο ηγέτης της Επανάστασης Φιδέλ Κάστρο Ρουζ, στις 16 Απρίλη 2016: “Θα τελειοποιήσουμε αυτό που πρέπει να τελειοποιήσουμε, με απόλυτη πίστη και ενωμένη δύναμη, όπως ο Μαρτί, ο Μασέο και ο Γκόμεζ, σε ασυγκράτητη πορεία”.
