Παραθέτουμε την παρουσίαση της Νατάσας Τερλεξή (Πολιτιστικός Σύλλογος Χοσέ Μαρτί), στην Εκδήλωση για την 57η επέτειο της Κουβανικής Επανάστασης (28/2/2016), με αναφορά στο συνέδριο Μαρτί στην Αβάνα (25-28 Γενάρη 2016):
Ο Φιντέλ Κάστρο είχε πει
το 2003, καθώς ξεκινούσε ο πόλεμος στο Ιράκ ότι: «Απέναντι στα όπλα που θέλουν
να μας υποτάξουν σε ένα άδικο και βάναυσο σύστημα, η πρότασή μου είναι: Να
σπείρουμε ιδέες! Να διαμορφώσουμε συνειδήσεις!»
Πρόκειται βέβαια για την αντιπαράθεση ανάμεσα στις ιδέες της αλληλεγγύης
μεταξύ των ανθρώπων του μόχθου και της κοινωνικής δικαιωσύνης, από τη μία. Και του
καπιταλιστικού νόμου της ζούγκλας από την άλλη.
Αυτή η πρόταση του
Φιντέλ, αυτό το κάλεσμα σε μια ιδεολογική συστράτευση, είναι που μπαίνει στην
πράξη, σε επίπεδο Λατινικής Αμερικής και ευρύτερα, με δράσεις όπως το 2ο
διεθνές Συνέδριο «Με όλους και για το καλό όλων» που έκλεισε τις εργασίες του στην
Αβάνα ακριβώς έναν μήνα πριν. Διοργανωτής ήταν η διεθνής πρωτοβουλία Χοσέ Μαρτί,
με πρωτεργάτη τον Αρμάντο Χαρτ, ιστορική μορφή της κουβανικής επανάστασης.
Το όνομα του συνέδριου
αυτού, στο οποία είχα την τύχη να παρευρεθώ μαζί με δύο άλλα μέλη του
Πολιτιστικού Συλλόγου Χοσέ Μαρτί από την Ελλάδα, είναι μία φράση του εθνικού
ήρωα της Κούβας που βγαίνει από μια ιστορική του ομιλία. Καλούσε την εποχή
εκείνη για την ευρύτερη δυνατή ενότητα των καταπιεσμένων Κουβανών ώστε να
διεκδικήσουν αποτελεσματικά την ανεξαρτησία τους από τον ισπανικό ζυγό.
Στο άνοιγμα του συνεδρίου
καλεί για μια παν-ηπειρωτική συνεργασία απέναντι στους κινδύνους που απειλούν
τη Λατινική Αμερική – και όχι μόνο: Οικονομική κρίση, ανανεωμένη επιθετικότητα
της Ουάσιγκτον προκειμένου να ξαναγίνει η ήπειρος ‘πίσω αυλή’ της, την απειλή
περιβαλλοντολογικής καταστροφής. Σύμφωνα με τον Χαρτ: «Δεν πρόκειται απλά για
μια θεωρητική άσκηση, αλλά για ένα κάλεσμα για την πλατύτερη δυνατή κινητοποίηση
της κοινωνίας απέναντι στις προκλήσεις που συνιστούν η σωτηρία του ανθρώπινου
είδους [...] με στόχο έναν καλύτερο κόσμο, που να χαρακτηρίζεται από τη βιώσιμη
ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό και την
ολόπλευρη αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
Πάνω σε αυτά τα ζητήματα,
οι συνδιασκέψεις αυτές έχουν γίνει «από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις
ανεξάρτητης και χωρίς αποκλεισμούς σκέψης».
Το κάλεσμα για ένα ενιαίο
μέτωπο με αιχμή την εθνική κυριαρχία απέναντι στον ιμπεριαλισμό ηχούσε σε όλα
τα πάνελ της διάσκεψης και μέσα από τις κεντρικές ομιλίες από προσωπικότητες
όπως ο Βραζιλιάνος συγγραφέας, θεολόγος Φρέι Μπέτο, ο Αργεντινός ακαδημαϊκός Ατίλιο
Μπορόν, ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα και ο δημοσιογράφος
Ιγνάσιο Ραμονέ. Επίσης εξέχουσες πολιτικές και ακαδημαϊκές προσωπικότητες της
Κούβας όπως ο Αμπέλ Πριέτο, ο Μάριο Ντίαζ Κανέλ και ο Χοσέ Ραμόν Φενρνάντες. Και
φυσικά συζητήθηκε σε όλους τους τόνους από τους 700 συμμετέχοντες από 50 χώρες.
Και διερωτάται κανείς που
επισκέπτεται τη χώρα για πρώτη φορά:
Από πού αντλεί η μικρή
Κούβα αυτό το κύρος, αυτό τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην επεξεργασία ιδεών;
Εμείς έχουμε συνηθίσει
για την κλιματική αλλαγή και για την καταπολέμηση της φτώχειας, πχ, να
κουβεντιάζουν όχι στην Αβάνα, αλλά στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη! Οι «αρμόδιοι»
που μας διοικούν και που είναι συνάμα υπεύθυνοι για τα προβλήματα που συζητούν
ότι θα λύσουν! Εδώ λοιπόν γίνεται κάτι διαφορετικό, που αφορά τους απλούς
ανθρώπους και τις ανάγκες μας. Κάτι που πρέπει να μελετήσουμε. Και δεν
αναφέρομαι μόνο στο συγκεκριμένο συνέδριο, φυσικά…
Αυτό που κατέγραψε το
συνέδριο ήταν η σημερινή ακτινοβολία της κουβανικής επανάστασης, όχι μόνο ως
ιστορική εμπειρία, αλλά και το αγωνιστικό της παρόν, στη λατινοαμερικανική
ήπειρο. Για τους νέους ανθρώπους από τη Βραζιλία, από την Αργεντινή, για τους
αγωνιστές που ήταν παρόντες από τη Βενεζουέλα. Όλοι μαζί σε ένα τέτοιο συνέδριο
καλούμαστε να αντλήσουμε συμπεράσματα και να χαράξουμε μια κατεύθυνση.
Και η κατεύθυνση που πιο
πολύ εκφράστηκε ως πρακτική ανάγκη είναι ο σοσιαλισμός. Ως ο μόνος δρόμος προς
την πραγματική ανεξαρτησία και για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών των λαών,
αλλά και ως η θετική απελευθερωτική προοπτική που δεν έρχεται από άλλη ήπειρο,
αλλά που είναι βαθιά ριζωμένη στις αγωνιστικές παραδόσεις της Λατινικής
Αμερικής.
Η ακτινοβολία της
κουβανικής επανάστασης προέρχεται από αυτό τον μπούσουλα που εξακολουθεί και
αποτελεί.
Στην κεντρική ομιλία της
πρώτης μέρας, ο Φρέι Μπέτο είπε (από τις σημειώσεις μου): «Ο καπιταλισμός δεν
λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες της συντριπτικής πλειονότητας», δηλώνει ο Μπέτο.
«Κάνει λόγο για ηθική όταν θέλει να μας πουλήσει κάποιο εμπόρευμα. […] Ο λαός
έχει κάνει την ηθική επιλογή του από θέση αρχής στην Κούβα, όπου η ανάπτυξη
καθορίζεται από τις ανάγκες του πληθυσμού. Πολλοί υποτιμούν τις βαθιές ρίζες
που έχει αυτή η στάση, ρίζες που ξεκινούν πριν το 1959», εξηγεί. Θεωρεί ότι, ως
αποτέλεσμα, ο κουβανικός λαός διαθέτει ένα «συμβολικό κεφάλαιο» που συμπυκνώνει
αιώνες πόθων για την ανεξαρτησία». Παράλληλα προειδοποιεί για τον «ιό της
διαφθοράς» που σέρνει μαζί του ο καπιταλισμός, τάζοντας προσωπικά προνόμια και
πλουτισμό. «Για να παραμείνει η κουβανική επανάσταση ένας φάρος», συνεχίζει,
«πρέπει να τελειοποιηθεί και να γίνει βιώσιμος ο σοσιαλισμός της». Καταχειροκροτούμενος
από το ακροατήριο, δηλώνει πεισμένος ότι η Κούβα δεν πρόκειται να γίνει «μια
μικρή Κίνα, με σοσιαλιστικό πολιτικό σύστημα και καπιταλιστική οικονομία. [...]
Ο σοσιαλισμός στην Κούβα είναι ριζωμένος στη λαϊκή πεποίθηση ότι, αν χανόταν η
επανάσταση, θα χανόταν μαζί και η ανεξαρτησία της χώρας, θα χανόταν η ίδια της
η ταυτότητα».
Και πράγματι:
Το δεντράκι που φύτεψαν
οι αγωνιστές του 1959 ρίζωσε και έδωσε καρπούς.
Η άνοδος του βιοτικού
επιπέδου, του πολιτισμού, της υγείας που σημείωσε η Κούβα από τότε είναι σαν
ταινία επιστημονικής φαντασίας για μια μικρή πρώην αποικία της Καραϊβικής.
Για την τόλμη τους να
απελευθερώσουν ένα κομμάτι της Αμερικανικής ηπείρου από τη δικτατορία του
κεφαλαίου, να πάρουν «της γης οι κολασμένοι» όχι εκδίκηση, μα τα ινία της
εξουσίας, πλήρωσε και πληρώνει ακριβά ο κουβανικός λαός.
Έχει αντιμετωπίσει
στρατιωτικές επεμβάσεις, απειλή πυρηνικού ολέθρου, σειρά τρομοκρατικών
επιθέσεων και έναν ανελέητο εμπορικό αποκλεισμό από τις ΗΠΑ που εξακολουθέι μέχρι
σήμερα και η άρση του πρέπει να αποτελεί απαίτηση για την προοδευτική
ανθρωπότητα.
Γνώρισε επί πάνω από 10 χρόνια, μετά την
κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δυσκολίες επιβίωσης που μόνο με καιρό πολέμου μπορεί να
παραβληθεί. Αντιμετώπισε τις ασφυκτικές αυτές πιέσεις συλλογικά, καταπολεμώντας
σε κάθε βήμα τη διαφθορά και τα προνόμια, και χωρίς να κλείσει ούτε ένα
σχολείο, ούτε ένα κέντρο υγείας.
Επιβίωσε το δεντράκι στις
πιο δύσκολες μέρες. Την τελευταία περίοδο, το τοπίο γύρω του έπαψε να είναι
έρημο.
Σε όλο αυτό το διάστημα η
Κούβα δεν έπαψε να δίνει αλληλεγγύη όπου χρειάστηκαν οι υπηρεσίες της. Μας έχει
γίνει γνωστό τουλάχιστον το παράδειγμα της καταπολέμησης του Έμπολα στην Αφρική
από τους «Τσε με τις άσπρες ποδιές».
(Δεν υπάρχει Ζήκα στην
Κούβα. Όποιος απαντήσει στο γιατί θα καταλάβει πολλά.)
17 Δεκέμβρη του 2014
απελευθερώθηκαν οι 5 Κουβανοί που κρατούνταν 16 χρόνια στις φυλακές των ΗΠΑ.
Τον Ιούλη του 2015
άνοιξαν οι πρεσβείες ΗΠΑ και Κούβας ένθεν και ένθεν.
Έχει ανακοινωθεί ότι ο
Ομπάμα θα επισπευτεί την Κούβα τον επόμενο μήνα.
Τι σημαίνει αυτό, ότι
άλλαξε η φύση της ιμπεριαλιστικής αυτοκρατορίας ή, μήπως έχει αλλάξει χαρακτήρα
η Κούβα, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι;
Η απάντηση και στις 2
ερωτήσεις είναι ΟΧΙ. Η Ουάσιγκτον επιδιώκει όπως πάντα την κατάλυση της επανάστασης.
Θα χρησιμοποιήσει και άλλα μέσα.
Επίσης όμως, στα βήματα αυτά
καθρεφτίζεται η πεισματική και αποτελεσματική αντίσταση της Κούβας απέναντι σε
όλες τις προηγούμενες απόπειρες του ιμπεριαλισμού να την απομονώσει και να την
ανατρέψει. Στην πορεία κάθε αποτελεσματικού αγώνα, σε κάποια φάση ο εχθρός ζητά
να διαπραγματευτεί. Ως εργαζόμενοι έχουμε ζήσει τέτοιες καταστάσεις. Αυτό δεν αποτελεί
ήττα, αλλά μέτρο των όσων έχεις καταφέρει. Ούτε σημαίνει ότι ο αντίπαλος έχει παραιτηθεί
από τον στόχο του. Ούτε, φυσικά, εσύ από τους δικούς σου.
Ο κουβανικός λαός
αγωνίζεται για την επαρκή κάλυψη των σύγχρονων αναγκών του στη σημερινή
παγκόσμια καπιταλιστική οικονομική κρίση. Το κάνει χωρίς παραχωρήσεις αρχών και
χωρίς να κάνει πίσω από τα βασικά κεκτημένα στους τομείς της υγείας, της
παιδείας, του πολιτισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος. Πάνω απ’ όλα η εργατική
τάξη της Κούβας, σε συμμαχία με την αγροτιά δεν έχει κανέναν σκοπό να
παραιτηθεί από την κρατική εξουσία.
Σήμερα ο εργαζόμενος λαός
της Κούβας είναι έτοιμος και αυτές τις προκλήσεις να τις αντιμετωπίσει.
Αυτή τη βεβαιότητα
εξέφρασαν οι Πέντε όταν μίλησαν στο συνέδριο. Χωρίς να υποτιμούν τις προκλήσεις
και τα προβλήματα. Ήταν για μας η κυρυφαία στιγμή του συνέδριου. (Τα παρακάτω
από τις σημειώσεις μου.)
Φερνάντο Γκονζάλες: «Η
απελευθέρωσή μας είναι ένα παράδειγμα του τί μπορεί να καταφέρει η διεθνής
αλληλεγγύη. Ειδικά όταν συντονίζονται δυνάμεις και υπάρχει ενότητα στη δράση».
Είναι ένα κατόρθωμα που δίνει αυτοπεποίθηση, τη στιγμή που ο ιμπεριαλισμός
περνά σε μια «αντεπίθεση, προκειμένου να αντιστρέψει ό,τι έχουν καταφέρει οι
λαοί της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 25 χρόνια – αλλαγές που είχαν μεγάλη
σχέση και με τη δική μας απελευθέρωση».
Αντόνιο Γκερέρο: Ο
ιμπεριαλισμός έχει πολλούς πόρους στη διάθεσή του, αλλά εμείς έχουμε τη
συνείδηση. Και το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή είναι να έχεις έναν λόγο να τη
δόσεις. Το να έχεις ένα αυτοκίνητο και άλλα υλικά αγαθά δεν είναι παρά
ματαιότητα. Ο ιμπεριαλισμός θέλει να αντιπαλέψει αυτή τη συνείδηση στην Κούβα …
δεν θα τα καταφέρουν, γιατί είναι βαθιά η δέσμευσή μας. […] Έχει λάχει σε εμάς
εδώ στην Κούβα να εκπροσωπούμε την ελπίδα της δυνατότητας οικοδόμησης ενός
διαφορετικού κόσμου. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή την ευθύνη θα την
επωμιστούμε μέχρι και τον τελευταίο Κουβανό. Όμως ξέρουμε ότι μπορούμε να
υπολογίσουμε και σε εσάς.
Ρενέ Γκονζάλες: Ποτέ δεν
ήμασταν τόσο ανοιχτοί στο κεφάλαιο. Ξέρετε πόσο σκοτεινό και μεταδοτικό είναι.
Έρχεται όμως σε σύγκρουση με μια κοινωνία αλληλεγγύης. Θα αντιμετωπίσουμε μια
σκληρή δοκιμασία. Θα έχουμε ανάγκη την αγάπη σας, την κριτική σας, την
επιφυλακή σας και τη στήριξή σας. Για όσο διάστημα αξίζουμε αυτή την αγάπη που
στρέφεται στην κουβανική επανάσταση».
Τι θα πει σύσσωμη η
κουβανική ηγεσία και ο λαός στον Ομπάμα όταν τον υποδεχτεί στην Αβάνα; Να άρετε
το εμπάργκο και να μας γυρίσετε το Γουαντάναμο! Δεν διαπραγματευόμαστε τις αρχές
μας και τον σοσιαλισμό μας!
Ο δικός μας ρόλος είναι να
το βροντοφωνάξουμε μαζί τους: Το εμπάργκο είναι απάνθρωπο και παράνομο!
Και βέβαια ο καλύτερος
τρόπος να προστατευτεί και να επιβιώσει σε βάθος χρόνου το δεντράκι μας αυτό είναι
μέσα σε ένα δάσος.
Εδώ γυρίζω στα δικά μας
τα χωράφια. (Σε εμάς εδώ στην Ελλάδα που ψάχνουμε ακόμα να βρούμε που είναι η
τσάπα.)
Εδώ,
λοιπόν, οι αμυντικοί αγώνες της τελευταίας 5ετίας έχουν αφήσει μια παρακαταθήκη
πρωτοπόρων εργαζομένων και νέων αγωνιστών. Καθώς και μεταξύ των ανέργων.
Αναζητούν τρόπους να συνεχίσουν τον αγώνα για τη βελτίωση των συνθηκών μας συντονισμένα και αποτελεσματικά. Αυτό
δεν σημαίνει ότι σήμερα είναι διατεθειμένη η εργαζόμενη πλειοψηφία να πάρει τον
αντικαπιταλιστικό δρόμο.
Όμως η αντικαπιταλιστική προοπτική, αποτελεί πλέον αντικείμενο
συζήτησης.
Μέσα από τους «αδύναμους κρίκους»
της ιμπεριαλιστικής Ευρώπης επανέρχεται η αναζήτηση μιας πραγματικής εξόδου από
την καπιταλιστική κρίση. Με
τον μόνο δυνατό τρόπο: την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Όσοι δηλώνουμε ότι η προοπτική αυτή είναι εφικτή έχουμε
ένα σημαντικό δεδομένο και αυτό είναι η ζωντανή σοσιαλιστική επανάσταση στην
Κούβα. Δεν είναι για να τη μιμηθούμε, αλλά επειδή μας βοηθά
να αναγνωρίσουμε τις δυνατότητες και τις ικανότητες που ξανοίγονται όταν
«οι φτωχοί της γης» διευθύνουν την κοινωνία και την οικονομία για «το καλό
όλων».
Νατάσα Τερλεξή
