Ο Τσε, η Βολιβία και ο σχηματισμός μιας επαναστατικής πρωτοπορίας
Το 1966, δεκαοκτώ Κουβανοί επαναστάτες ενώθηκαν με επαναστάτες από το Περού και τη Βολιβία. Στόχος τους ήταν ο σχηματισμός ενός πυρήνα επαναστατικού ένοπλου μετώπου καθώς και μιας επαναστατικής πρωτοπορίας στη Βολιβία. Ανάμεσα στους Κουβανούς ήταν μερικοί από τους πιο έμπειρους βετεράνους του επαναστατικού πολέμου. Άνθρωποι με σημαντικές υπευθυνότητες στο επαναστατικό κίνημα, στην κυβέρνηση, και σε διεθνιστικές αποστολές στην Αφρική μετά τη νίκη του 1959.
Να θυμηθούμε ότι η νίκη της κουβανικής επανάστασης το 1959 είχε τραντάξει συθέμελα την αμερικανική ήπειρο. Νεολαία και εργαζόμενοι ανταποκρίθηκαν στην πολεμική κραυγή της: ο καπιταλισμός μπορεί να ανατραπεί και οι εργαζόμενοι μπορούν να πάρουν την εξουσία! Εκείνα τα πρώτα χρόνια είχαν οργανωθεί αντάρτικοι επαναστατικοί πυρήνες μαχητών στη Βενεζουέλα, την Κολομβία, το Περού, τη Γουατεμάλα, τη Νικαράγουα, την Αργεντινή και αλλού. Η Βολιβία δεν αποτελούσε εξαίρεση.
Επικεφαλής αυτής της επαναστατικής φάλαγγας στην Βολιβία που αριθμούσε γύρω στους 50 μαχητές, ήταν ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Κατάφεραν να κερδίσουν την ενεργή στήριξη εκατοντάδων εργατών στα ορυχεία και της νεολαία στις πόλεις της Βολιβίας. Ωστόσο, τον Οκτώβρη του 1967, η φάλαγγα είχε περικυκλωθεί από χιλιάδες άνδρες του κυβερνητικού στρατού υπό την ηγεσία της ΣΙΑ. Ο Τσε τραυματίστηκε στη μάχη, συνελήφθηκε και δολοφονήθηκε.
Ποιος ήταν ο στόχος του Τσε και της κουβανικής επαναστατικής ηγεσίας στη Βολιβία; Θα στηριχτώ στο τι έχουν πει οι συμμετέχοντες: Τι έχει γράψει ο ίδιος ο Τσε καθώς και ο Φιντέλ. Υπάρχουν επίσης τα κείμενα Πόμπο, ενός από τους Κουβανούς μαχητές που είχε ηγετικό ρόλο στη φάλαγγα, του Ίντι Περέδο, ηγέτη της Κομμουνιστικής Νεολαίας στην πρωτεύουσα της Βολιβίας που εντάχθηκε στη φάλαγγα και του Ροδόλφο Σαλντάνιο, κομμουνιστή ηγέτη των εργατών στα ορυχεία όπου οργάνωνε υποστήριξη προς τη φάλαγγα. Ο Περέδο και ο Σαλντάνιο διαγράφτηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα Βολιβίας για τη στάση τους αυτή. Οι δικές τους φωνές διαστρεβλώθηκαν στον καπιταλιστικό κόσμο, αλλά, και από τα κόμματα που βρίσκονταν στην εξουσία στο πρώην «σοσιαλιστικό μπλοκ» στην Ευρώπη. Ο Τσε χαρακτηρίστηκε τυχοδιώκτης στη χειρότερη περίπτωση και ονειροπόλος ιδεαλιστής στην καλύτερη.
Όμως, όσο δεν ήταν τυχοδιωκτισμός η κουβανική επανάσταση, άλλο τόσο δεν ήταν το εγχείρημα της Βολιβίας. Οραματιζόταν μια νέα προοπτική στη Λατινοαμερικανική ήπειρο. Όπως βροντοφώναξε ο Φιντέλ, στη μαζική συγκέντρωση του 1962 όπου ο λαός της Κούβας ενέκρινε τη Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας:
(διαβάζω)
«Στις ιστορικές συνθήκες της Λατινικής Αμερικής, η εθνική αστική τάξη δεν μπορεί να τεθεί επικεφαλής του αντιφεουδαρχικού και αντι-ιμπεριαλιστικού αγώνα. Η εμπειρία μας δείχνει ότι στις χώρες μας, αυτή η τάξη, ακόμα και όταν τα συμφέροντά της βρίσκονται σε αντίθεση με εκείνα του ιμπεριαλισμού των Γιάνκηδων, είναι ανίκανη να τον αντιμετωπίσει, διότι η εθνική αστική τάξη παραλύει από το φόβο της μπροστά στην κοινωνική επανάσταση και φοβάται την πολεμική κραυγή των εκμεταλλευόμενων μαζών».
Στην ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη το 1960, ο Φιντέλ τόνιζε ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που έκαναν εφικτή την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση στην αμερικανική ήπειρο δεν υπήρχαν μόνο στην Κούβα.
Πράγματι, από το 1960 ως το 1965, όπως έλεγαν οι Διακηρύξεις της Αβάνας, οι φτωχοί, οι ταπεινοί της Λατινικής Αμερικής ξεσηκώνονται. Ο εργαζόμενος λαός, η νεολαία ριζοσπαστικοποιούνται. Βάθαινε η πολιτική κρίση για τις κυρίαρχες τάξεις. Αλλά αυτό που έλλειπε ήταν μια ηγεσία ικανή να την προωθήσει και να καθοδηγήσει προς την νίκη, όπως έγινε στην Κούβα το 1959.
Στο «Μήνυμα προς την Τριηπειρωτική» το 1966, ο Τσε λέει, (διαβάζω) «Στη Λατινική Αμερική, διεξάγεται ένοπλος αγώνας στη Γουατεμάλα, στην Κολομβία, στη Βενεζουέλα και στη Βολιβία, και εκδηλώνονται κιόλας τα πρώτα συμπτώματα και στη Βραζιλία. Υπάρχουν και άλλες εστίες αντίστασης που ανάβουν και σβήνουν. Μα όλες σχεδόν οι χώρες αυτής της ηπείρου είναι ώριμες για ενός τύπου αγώνα που, για να θριαμβεύσει, δεν μπορεί παρά να προχωρήσει προς την εγκαθίδρυση μιας κυβέρνησης σοσιαλιστικού χαρακτήρα».
Στο Πέμπτο Ανακοινωθέν, το 1967, προς τους εργάτες στα ορυχεία της Βολιβίας, λέει και πάλι ότι «Ο τρόπος λειτουργίας του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού έχει αποκαλύψει, για όσους έχουν μάτια για να βλέπουν, ότι όταν πρόκειται για κοινωνική επανάσταση δεν υπάρχουν μεσοβέζικες λύσεις. Είτε όλη η εξουσία θα καταλειφθεί είτε όλες οι θέσεις που έχουν με τόση θυσία και τόσο αίμα κατακτηθεί θα χαθούν».
Έτσι λοιπόν, η πολιτική εκτίμηση της κουβανικής ηγεσίας είναι ξεκάθαρη. Αλλά, γιατί επιλέχθηκε η Βολιβία;
Ο Ίντι Περέντο εξηγεί στα «Απομνημονεύματά» του τη σημασία που είχε η γεωγραφική θέση της Βολιβίας στην απόφαση αυτή, καθώς συνορεύει με πέντε χώρες και, όπως λέει «Στην κάθε μία από αυτές η πολιτική και η οικονομική κατάσταση γίνεται όλο και περισσότερο κρίσιμη».
Επίσης, στη χώρα αυτή η οικονομική και κοινωνική κρίση οξυνόταν λόγω της κατάρρευσης της τιμής του κασσίτερου στην παγκόσμια αγορά. Το 1965, η δικτατορία του Μπαριέντος συνέλαβε τον Χουάν Λετσίν, κεντρικό ηγέτη της Ομοσπονδίας Εργατών Βολιβίας. Οι εργαζόμενοι αντέδρασαν με γενική απεργία και καταλείψεις των ορυχείων σε όλη τη χώρα. Το καθεστώς αντέδρασε με ένα κύμα καταστολής. Μέσα σε αυτές τις μάχες προχωρούσαν οι προετοιμασίες για την οργάνωση του επαναστατικού μετώπου. Και, όπως έλεγε ο Φιντέλ, «ο στόχος του Τσε ήταν να οργανώσει ένα κίνημα χωρίς κανένα σεχταρισμό, ένα κίνημα στο οποίο θα μπορούσε να ενταχθεί όποιος και όποια ήθελε να παλέψει για την απελευθέρωση της Βολιβίας και όλων των άλλων υποδουλωμένων λαών της Λατινικής Αμερικής».
Όμως, όπως πάλι εξηγεί ο Φιντέλ, οι προσπάθειες αυτές υπονομεύτηκαν από τον Μόνχε, τον Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βολιβίας, ο οποίος «εκανε τα πάντα για να σαμποτάρει το κίνημα». Ο Φιντέλ αποκαλεί τον Μόνχε και την κλίκα του «ψευτοεπαναστάτες, οπορτουνιστές και τσαρλατάνους κάθε λογής […] που έχουν μετατρέψει σε καρικατούρα τις επαναστατικές ιδέες, τις μετέτρεψαν σε ένα δόγμα που μοιάζει με όπιο, που για τις μάζες δεν έχει κανένα περιεχόμενο ή μήνυμα, [...]» και μετέτρεψαν «τις οργανώσεις του λαϊκού αγώνα σε εργαλεία συμφιλίωσης με τους ντόπιους και τους ξένους εκμεταλλευτές, σε εργαλεία υπεράσπισης μιας πολιτικής που δεν έχει καμία σχέση με τα πραγματικά συμφέροντα των εκμεταλλευόμενων λαών αυτής της ηπείρου». Η ηγεσία του ΚΚ Βολιβίας είχε δεσμευτεί να στηρίξει με κάθε μέσο την οργάνωση του επαναστικου μετώπου. Όμως, στην πράξη διέκοψαν κάθε βοήθεια, εμπόδισαν εκατοντάδες νεολαίους να ενταχθούν στην φάλαγγα του Τσε και διέγραψαν από το Κόμμα όσους αγωνιστές το έκαναν. Αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη γρήγορη απομόνωση των επαναστατών και την περικύκλωση της φάλαγγας.
Στα «Απομνημονεύματά» του, ο Ίντι Περέντο εξηγεί ότι «Τα περισσότερα Κομμουνιστικά Κόμματα της Λατινικής Αμερικής «Μόλις φτάσουν στο καθοριστικό σημείο, σταματούν και επιστρέφουν στην προηγούμενη κατάσταση της συνδιαλλαγής και βυθίζονται πάλι στον κοινοβουλευτισμό». Εξού και ο στόχος της οικοδόμησης νέων πρωτοποριακών κινημάτων σε όλη την ήπειρο.
Έκανε ο Τσε λάθος; Έκαναν λάθος ο Φιντέλ και η κουβανική ηγεσία όταν στήριζαν την εκστρατεία στη Βολιβια;
Η Ιστορία έχει δείξει ότι είχαν δίκιο, όπως επιβεβαιώνουν τα γεγονότα στην ίδια τη Βολιβία, στην Αργεντινή και στη Χιλή, τα χρόνια που ακολούθησαν.
Το 1970, μια εργατική εξέγερση ξέσπασε στην Λα Παζ, Βολιβία. Ένοπλοι εργάτες βγήκαν στους δρόμους και ένοπλοι φοιτητές και χωρικοί ενώθηκαν μαζί τους. Ο στρατός διασπάστηκε. Επί δέκα μήνες υπήρξε ένα αδιέξοδο καθώς οι εξεγερμένες μάζες δεν εκμεταλλεύτηκαν την πλεονεκτική τους θέση λόγω της έλλειψης μιας επαναστατικής ηγεσίας. Οι αντεπαναστατικές δυνάμεις κέρδισαν έτσι χρόνο και οργάνωσαν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα με επικεφαλής τον στρατηγό Μπανζέρ.
Στην Αργεντινή, το 1969, ξεσπούν απεργίες εργατών και διαδηλώσεις φοιτητών. Εξέγερση στη βιομηχανική πόλη της Κόρδομπα. Ακολουθούν πέντε χρόνια έντονων ταξικών αγώνων μέχρι το πραξικόπημα του Βιντέλα το 1976.
Στη Χιλή, οι αγώνες φέρνουν την εκλογική νίκη της Λαϊκής Ενότητας με επικεφαλής τον Αλιέντε. Το Σοσιαλιστικό και το Κομμουνιστικό Κόμμα όμως, παρά τις πιέσεις των μαζών, δεν προετοίμασαν την επερχόμενη αναμέτρηση. Ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ σε συμμαχία με την ντόπια αστική τάξη, με το στρατιωτικό πραξικόπημα του Πινοτσέτ το 1973, κατάφερε ένα ιστορικό πλήγμα ενάντια στο εργατικό κίνημα της ηπείρου.
Σε όλα αυτά τι έλειπε; Μία επαναστατική ηγεσία. Στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης και πολέμων τα πολιτικά συμπεράσματα του Τσε παραμένουν καθοριστικά. Οι συνθήκες οδηγούν τους εργαζόμενους να δώσουν τη μάχη. Χρειάζονται νέες πρωτοποριακές κομμουνιστικές οργανώσεις των εργαζόμενων, που μόνο οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μπορούν να οικοδομήσουν. Τέτοιου είδους οργανώσεις χρειάζονται για να απαλλαγούμε από την εξαχρείωση στην οποία μας οδηγεί ο καπιταλισμός. Ο δρόμος προς τα εμπρός είναι ο σοσιαλισμός. Μόνο ο σοσιαλισμός θα διαμορφώσει πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες.