Συμβολή στη συζήτηση των συμπερασμάτων από τη συμμετοχή στην 45η Ευρωπαϊκή Μπριγάδα «Χοσέ Μαρτί», 6-22 Ιουλίου, Κούβα

Δύο μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου «Χοσέ Μαρτί» συμμετείχαμε στη φετινή μπριγάδα και κάναμε μια αρχική εκτίμηση, μετά και την ανταλλαγή απόψεων που έγινε στην πρόσφατη συνάντηση του Συλλόγου.

Οι μπριγάδες εθελοντικής εργασίας και αλληλεγγύης που πηγαίνουν στην Κούβα κάθε χρόνο είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να γνωρίσει κανείς από κοντά την καθημερινότητα του σοσιαλισμού που οικοδομείται εκεί σήμερα. Στην 45^η Ευρωπαϊκή Μπριγάδα Χοσέ Μαρτί που έλαβε χώρα 6-22 Ιούλη συμμετείχαν 174 άτομα από 17 χώρες. Από την Ελλάδα συμμετείχαν 21 άτομα από 5 πόλεις, Θεσσαλονίκη, Άρτα, Αγρίνιο, Κέρκυρα, Αθήνα, από τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Θεσσαλονίκης, τον Πολιτιστικό Σύλλογο ‘Χοσέ Μαρτί’ και τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Αθήνας.

Οι συζητήσεις εκτίμησης της εμπειρίας της μπριγάδας και της κουβανικής πραγματικότητας ξεκίνησαν από την πρώτη μέρα και, φυσικά, συνεχίζονται και με την επιστροφή της ελληνικής αποστολής. 


Είδαμε από κοντά πως ο κουβανικός λαός χαιρετίζει τη νίκη της επιστροφής των Πέντε Ηρώων στην πατρίδα τους. Χαιρετίζει τη νίκη που αντιπροσωπεύει το άνοιγμα των πρεσβειών σε ΗΠΑ και Κούβα και η έναρξη των διαπραγματεύσεων. Κατανοεί βαθιά ότι αυτές οι νίκες οφείλονται στην αλύγιστη αποφασιστικότητα των εργατών και των αγροτών της Κούβας, στους αγώνες των αδελφών λαών της ηπείρου που αναίρεσαν στην πράξη την απομόνωση της σοσιαλιστικής Κούβας από τη ‘Δική μας Αμερική’ και σε ένα διευρυνόμενο διεθνές κίνημα αλληλεγγύης (ιδιαίτερα εντός ΗΠΑ) που ανταποκρίθηκε στο αγωνιστικό κάλεσμα των Πέντε.

Από τις νίκες αυτές αντλεί δύναμη αξιοπρέπειας και διεκδίκησης της άρσης του εμπάργκο και επιστροφής του κατεχόμενου Γκουαντάναμο. Ξέρει ότι ο δρόμος για την άρση του αποκλεισμού θα είναι μακρύς και γεμάτος προκλήσεις. Γεύεται τη νίκη, στηρίζεται στη μέχρι τώρα αντίστασή του και συνεχίζει τη σοσιαλιστική του πορεία.

Παρά την πρόοδο που σημειώνεται χρόνο με τον χρόνο, οι ελλείψεις σε καταναλωτικά είδη πρώτης ανάγκης και στις υποδομές καλά κρατούν. Η τεράστια τροχοπέδη για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών που αντιπροσωπεύει ο εμπορικός, οικονομικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός της Κούβας από τον ιμπεριαλισμό επιδεινώνεται στο περιβάλλον της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από τις εμπορικές σχέσεις με φιλικές χώρες της αμερικανικής ηπείρου ούτε από την τουριστική ανάπτυξη. Η άρση του αποκλεισμού είναι ανάγκη επιτακτική όσο ποτέ.

Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν το 2011, ύστερα από πλατιά λαϊκή διαβούλευση επί ένα έτος, αφορούν τον θεσμό των αυτοαπασχολούμενων στο τομέα των υπηρεσιών, κυρίως στον τουρισμό και την εστίαση, την ώθηση για τη δημιουργία συνεταιρισμών (αγροτικού, αλλά και μη αγροτικού χαρακτήρα), την εκμετάλλευση νέων εκτάσεων γης στην καλλιέργεια και τις ξένες επενδύσεις. Έχουν δώσει θετικούς οικονομικούς καρπούς στους τομείς της γεωργικής παραγωγής και των υπηρεσιών.

Οι κουβανοί θεωρούν αυτές τις αλλαγές και τα οικονομικά μέτρα μονόδρομο για την επιβίωση τους, μιας και λόγω του βάναυσου αποκλεισμού, έχουν να λύσουν προβλήματα ανάπτυξης της οικονομίας και αυτάρκειας, ελλείψεις εκμετάλλευσης νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, έλλειψη αγαθών, χαμηλούς μισθούς, έλλειψη οικονομικών πόρων ακόμα και για να διατηρήσουν τα κοινωνικά επιτεύγματα της κουβανικής επανάστασης. Θεωρούν τα μέτρα αναγκαία μέσα σε ένα παγκόσμιο καπιταλιστικό περιβάλλον σε βαθιά κρίση και εχθρικό, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν και ενισχύουν τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της παραγωγής (ιδιοκτησία των βασικών μέσων παραγωγής στο κράτος, κεντρικός σχεδιασμός, ελεγχόμενη ανάπτυξη στους τομείς που έχει πραγματικά ανάγκη), χωρίς καμία στήριξη στο πάλαι ποτέ ανύπαρκτο πλέον σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Παράλληλα τα μέτρα ήρθαν να λύσουν προβλήματα νομιμοποίησης μικρής παραοικονομίας και προβλήματα στείρου κρατισμού και γραφειοκρατισμού ως πολιτική αντίληψη λειτουργίας μέσα στην κοινωνία.

Οι αρνητικές επιπτώσεις για την κοινωνική συνείδηση ενός εργαζόμενου όταν μετατρέπεται σε «αυτοαπασχολούμενο», αλλά και φαινόμενα νοοτροπίας «ατομικού πλουτισμού» επισημαίνονται διαρκώς από τους κομμουνιστές της Κούβας (με πρωτεργάτη το ΚΚ Κούβας). Εξάλλου αυτά υπήρχαν πάντοτε στον τομέα της παραοικονομίας, που πατούσε στην έλλειψη βασικών αγαθών.

Οι κουβανοί δεν ωραιοποιούν καταστάσεις και δεν υποτιμούν τους κινδύνους. Οι «κίνδυνοι» και τα ρίσκα είναι δομικό στοιχείο κάθε επαναστατικής διαδικασίας και οι κουβανοί έχουν αποδείξει στην ιστορία τους ότι όχι μόνο δεν τους απέφυγαν, αλλά τους επιδίωξαν. Εξάλλου δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος και ρίσκο από μια επανάσταση.

Από το 2011 αναπτύσσονται πολύπλευρες νομικές, πολιτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή αυτών των αρνητικών επιπτώσεων, για τις οποίες είχαμε την ευκαιρία να ενημερωθούμε. Η διαπάλη ανάμεσα στον ατομικό και στον συλλογικό δρόμο προς την ευημερία διεξάγεται με σταθερότητα και αυτοπεποίθηση, με καθημερινές πολιτικές και ιδεολογικές καμπάνιες για τον χαρακτήρα της προσφοράς της εργασίας και το κοινωνικό καθήκον προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Επί πλέον, η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που σήμερα χτυπά την πόρτα και των εργαζομένων του ανεπτυγμένου κόσμου, δείχνει πιο γλαφυρά από ποτέ ότι καπιταλιστικός δρόμος που να εξυπηρετεί τις ανάγκες του λαού και να διασφαλίζει την ανεξαρτησία δεν υπάρχει.

Η διαρκής ιδεολογική, πολιτική και ταξική διαπάλη ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και στον εργαζόμενο λαό οργανωμένο σε άρχουσα τάξη στην Κούβα μαίνεται από την αρχή της επανάστασης του 1959, παίρνοντας διαφορετικές μορφές και αποτελεί μόνιμο συστατικό ολόκληρης της ιστορικής περιόδου μετάβασης από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Ο δικός μας ρόλος ως κίνημα αλληλεγγύης σε κάθε χώρα είναι να ρίξουμε και το δικό μας βάρος στην πλάστιγγα, με τη σιγουριά και την εμπιστοσύνη ότι οι Κουβανοί επαναστάτες εξακολουθούν και θα εξακολουθήσουν, όπως τόνιζαν σε κάθε ευκαιρία, να πολεμούν από τις ίδιες επάλξεις.

Η ηγεσία του ICAP διαμόρφωσε και φέτος, για την 45^η Ευρωπαϊκή μπριγάδα Χοσέ Μαρτί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που περιλάμβανε:

- Εθελοντική εργασία σε αγροκτήματα. Μας δόθηκε η ευκαιρία να μάθουμε από τους ίδιους τους αγρότες ποιες είναι οι διάφορες μορφές οργάνωσης της αγροτικής παραγωγής και τι πρόοδος σημειώνεται στον συνεχιζόμενο αγώνα για την επάρκεια σε τρόφιμα. Παράλληλα πήραμε μια γεύση της εθελοντικής εργασίας όπως οργανώνεται και για τους ίδιους τους Κουβανούς, όταν συμβάλλουν στη συγκομιδή, στον καθαρισμό μετά από έναν τυφώνα κ.ά.

- Επαφές με τους βασικούς θεσμούς μέσα από τους οποίους οι άνθρωποι του μόχθου στην Κούβα ασκούν τη δική τους εξουσία. Η μπριγάδα συναντήθηκε με τη Λαϊκή Εξουσία (Poder Popular) της κωμόπολης Αρτεμίσα, καθώς και με μία από τις Επιτροπές Υπεράσπισης της Επανάστασης (Comites de Defensa de la Revolucion - CDR) και της Ομοσπονδίας Γυναικών Κούβας στην Πλάγια Χιρόν.

- Επισκέψεις σε ιστορικά μνημεία που ζωντανεύουν την ιστορία της αντίστασης και των επαναστάσεων της χώρας αυτής, όπως το μαυσωλείο του Τσε Γκεβάρα στη Σάντα Κλάρα και το μουσείο της μάχης της Πλάγια Χιρόν (πρώτη στρατιωτική ήττα του ιμπεριαλισμού στην αμερικανική ήπειρο) που βρίσκεται επιτόπου.

- Επαφές, επισκέψεις και συζητήσεις γύρω από τους τομείς της υγείας, του αθλητισμού και του πολιτισμού. Σε όλους αυτούς τους χώρους γνωρίσαμε τις επιπτώσεις του εμπάργκο, των οικονομικών μέτρων το 2011 και της πολιτικής δουλειάς που γίνεται για την ενίσχυση των αξιών της αλληλεγγύης και του διεθνισμού.

- Δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων με αλληλέγγυους από άλλες χώρες και διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Γνωριμία με ένα πολύμορφο κίνημα, που προέρχεται από διάφορους κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους. Το κίνημα αυτό έχει σήμερα ανάγκη προσανατολισμού στα νέα καθήκοντα για τον αγώνα για την άρση του αποκλεισμού και κατανόησης της σημερινής συγκυρίας στην Κούβα. Φυσικά ο καθένας που συμμετέχει σε αυτό το κίνημα είναι αλληλέγγυος τονίζοντας διαφορετικές πτυχές, με διαφορετική οπτική και όραμα. Άλλος για μια πιο δίκαιη κοινωνία, άλλος για τις αξίες αλληλεγγύης που αντιπροσωπεύει, μακριά από τον καταναλωτισμό και τον ατομικισμό. Η ίδια η Κούβα όμως δεν έπαψε ποτέ να αντιπροσωπεύει και να μάχεται με την πορεία της, την αντίστασή της και τους αταλάντευτους αγώνες της τα σοσιαλιστικά ιδανικά, αρχές και αξίες. Δεν έπαψε στις πιο αντίξοες συνθήκες να υπερασπίζεται, παρόλα τα προβλήματα, τον σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης της κοινωνίας της και δεν δίστασε να πάρει στις πλάτες της, από το 1990 και μετά, την υπεράσπιση της παγκόσμιας σοσιαλιστικής υπόθεσης.

Η Κούβα δεν προσφέρει κάποιον οδικό χάρτη για τη σοσιαλιστική επανάσταση (τέτοιος ασφαλώς δεν υπάρχει). Άλλωστε ποτέ δεν θέλησαν να παίξουν τέτοιο ρόλο. «Εμείς δεν μπορούμε να σας πούμε τι να κάνετε και πώς να το κάνετε. Αυτό θα το βρείτε εσείς με βάση τις ανάγκες του λαού σας, την ιστορία σας και τις παραδόσεις σας. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να σας πούμε τι κάναμε εμείς, την δική μας εμπειρία και το πώς φτάσαμε ως εδώ».

Ούτε η συμμετοχή σε μια μπριγάδα διαμορφώνει αγωνιστές από μόνη της. Όμως η αλληλεγγύη με την Κούβα, όσο σημαντική και αν είναι για τους Κουβανούς συναγωνιστές μας, είναι ακόμα πιο σημαντική στη δική μας χώρα για όλους όσους διερωτώνται εάν μια σοσιαλιστική επανάσταση είναι εφικτή και αν ο κόσμος της εργασίας είναι ικανός να την επιχειρήσει. Η δουλειά της αλληλεγγύης που γίνεται σε αυτό το πνεύμα πρέπει να διευρυνθεί.

Μέσω των μπριγάδων, η μελέτη της ιστορίας της επαναστατικής Κούβας συνδυάζεται με τη συζήτηση της πραγματικότητας που αυτή αντιμετωπίζει στις σημερινές συνθήκες, με τις διαμάχες και τις αντιφάσεις της. Δίνει στοιχεία για περισσότερη εμβάθυνση στο κοινωνικό της γίγνεσθαι. Η προώθηση των μπριγάδων πρέπει να συνδεθεί οργανικά με όλη τη δουλειά αλληλεγγύης που αναπτύσσεται με την Κούβα στην Ελλάδα σήμερα, στο πολιτικό, το πολιτιστικό ή το αθλητικό πεδίο. Πρέπει να επεκταθεί σε σχολές, σε χώρους δουλειάς και όπου αναπτύσσονται αντιστάσεις σήμερα μπροστά στην καπιταλιστική λαίλαπα. Οι δρόμοι της συμμετοχής είναι ορθάνοιχτοι.

Νατάσσα Τερλεξή - Λουκία Κωνσταντίνου